هشـدارهای سیل را جدی بگیریم

دکتر رضا میرزایی، کارشناس حوزه آب لرستان طی یادداشتی که برای گفتار ما ۲۴ ارسال کرده اند، گفت: کشور ایران یکی از ده کشور آسیب پذیر در برابر بلایای طبیعی در جهان است، بطوری که از ۴۱ بلای طبیعی شناخته شده در جهان، تاکنون ۳۱ مورد آن در ایران روی داده است . بلایای طبیعی اصولا ماهیتی پیچیده دارند و در شرایط کنونی بسیاری از آنها خارج از کنترل و اراده انسان بنظر می رسد. زلزله، سیل، طوفان، گردباد، سونامی، تگرگ، بهمن، رعد و برق، تغییرات شدید درجه حرارت، خشکسالی، رانش لایه های زمین و آتشفشان نمونه هایی از بلایای طبیعی اند که هر ساله خسارات جانی و مالی فراوانی به جوامع بشری وارد می سازند. در میان بلایای طبیعی، سیل از نظر تعداد وقوع و گستردگی حوزه عمل، نسبت به سایر بلایای طبیعی در مرتبه بالاتری قرار دارد ، بطوریکه یافته های آماری نشان می دهد در پنج دهه گذشته، بیش از نیمی از خسارات ناشی از بلایای طبیعی در دنیا مربوط به سیل بوده است. آمار سیلاب های گذشته نیز نشان می دهد که کشور ایران هفتمین کشور سیل خیز دنیاست. استان لرستان نیز با توجه به قرار گیری در زاگرس میانی و وجود بارش های شدید و سیل زا، گسترش سازنده ای زمین شناسی ریز دانه و نفوذ ناپذیر، ویژگی های خاکشناسی و همچنین دخل و تصرف های انسانی در حوضه های آبخیز آن بصورت تغییر کاربری های غیر اصولی در بستر و حریم رودخانه ها، برداشت های بی رویه مصالح رودخانه ای و تخریب پوشش گیاهی، یکی از نقاط سیل خیز کشور با پتانسیل بالاست. از طرفی بر اساس پیش بینی های سازمان های هواشناسی معتبر بین المللی، در سال آبی ۹۵-۹۴ پدیده ال نینو که یک رخداد بزرگ اقلیمی و آب و هوایی است، تأثیرات زیادی بر شرایط آب و هوایی خاور میانه خواهد گذاشت. این پدیده نیمه های جنوبی کشور ایران از جمله زاگرس را تحت تأثیر قرار می دهد که تأثیرات آن بیشتر به صورت بارش های شدید و سیل آسا خواهد بود. بارش ها و سیلاب های اخیر استان های لرستان و ایلام در رابطه با عملکرد همین پدیده ال نینو است، بطوریکه میانگین بارش های استان لرستان از ابتدای سال جاری آبی تاکنون( ۲۰/۸/۹۴) معادل ۱۷۳ میلی متر بوده که نسبت به دوره مشابه سال گذشته معادل ۷۰ درصد و نسبت به میانگین آمار بلند مدت حدود ۳۰۹ درصد افزایش نشان می دهد. با توجه به پتانسیل بالای سیل خیزی استان لرستان و همچنین بارش های بی سابقه اخیر متأثر از پدیده ال نینو، موجب بروز سیلاب در چندین شهرستان استان از جمله شهرستان های کوهدشت و خرم آباد گردید، که براساس آمارهای ارائه شده از طرف مدیریت بحران استان، تاکنون حدود ۲۶۰ میلیارد تومان خسارت به زیرساخت ها و بخش های مختلف راه، مسکن و کشاورزی استان لرستان خسارت وارد شده است.
با این توصیف انتظار می رود در سال آبی جاری، پدیده ال نینو تأثیر عمده ای برافزایش میزان و شدت بارش ها داشته و احتمال بروز طغیان های استثنایی و بی سابقه در رودخانه های لرستان وجود دارد. بر اساس بررسی های انجام شده، ریسک سیل در شهرستان های واقع در بخش کرخه نشین استان بویژه شهرستان های پلدختر، خرم آباد و کوهدشت بالاست. همچنین با توجه به عبور رودخانه های اصلی در داخل اکثر شهرهای استان و تغییر کاربری بخشی از حریم و بستر رودخانه ها و تبدیل آنها به خیابان و ساختمان های مسکونی و تجاری که این وضعیت باعث کاهش ظرفیت آبگذری رودخانه ها در داخل شهرها گردیده، لذا ریسک سیلاب و خسارات احتمالی ناشی از آن در داخل مناطق شهری که محل تمرکز جمعیت نیز هست بسیار بالاتر از مناطق روستایی است. با توجه به مراتب فوق الذکر، در سال آبی جاری، به لحاظ شرایط خاص رخداد پدیده ال نینو و احتمال بارش های شدید و بروز سیلاب های مخرب، لازم است، مدیریت بحران استان، ضمن برنامه ریزی جهت مقابله با حوادث احتمالی ناشی از سیل، نسبت به برگزاری جلسات مستمر و منظم کارگروه سیل و طغیان رودخانه های استان اقدام نماید و با حفظ آمادگی لازم، توان دستگاه های اجرایی ذیربط بخصوص شهرداری ها را در این خصوص افزایش دهد، تا ضمن انجام اقدامات پیشگیرانه، هرگونه حادثه در رابطه با سیل را در کمترین زمان ممکن به نحو احسن مدیریت نماید.

* دکتر رضا میرزایی عضو شورای سیاستگذاری نشریه گفتار ما می باشد.